calal calalov 
Qeybət, bir kimsənin xoşlanmayacağı bir şəkildə onun arxasından danışmaq, Quran və Sünnənin şiddətlə qadağan etdiyi çox ağır bir cinayətdir. Necə ki qeybət, Quran-ı Kərimdə “ölü qardaşının ətini yemək” kimi iyrənc bir hərəkət olaraq təsvir edilməkdədir.
Qeybətin təməlində, eqoizm (mənlik) duyğusu yatır. Çünki qeybət, başqasını tənqid edərək, bilavasitə özünü üstün görməkdir. Yəni bir başkasındaki pis xasiyyətin özündə olmadığını, bu səbəbdən özünün ondan daha yaxşı olduğunu göstərməyə çalışmaqdır. Nəticə etibarilə bir öyünmə, kibirlənmə təzahürüdür.
İnsanın qeybət günahına eynilə cavab vermək, yəni qeybətə qeybətlə cavab vermək isə, xam insanların davranış şəklidir. Bu hadisələr, qeybətə məruz qalan yetkin bir möminin sərgiləyəcəyi davranış üslubunu, nə gözəl izah edir:
Bir nəfər Tabiin nəslinin böyüklərindən İmam Şabini təhqir etmişdi. İmam çox yumşaq bir üslubla ona bu cavabı verdi:
“-Dediklərin doğru isə, Allah məni bağışlasın! Əgər səhv isə səni bağışlasın! ”
Fudayl bin İyaz Həzrətlərinə də:
“-Filankəs Sizin şəxsiyyətinizə dil uzadır.” deyilmişdi.
Həzrət isə:
“Vallahi mən ona deyil, ona o sözləri dedirdən iblisə hirslənirəm.” Qarşılığını verib belə niyaz elədi:
“-Allahım! Əgər o adam doğru söyləyirsə məni bağışla, yox yalan söyləyirsə onu bağışla!
İmanı kamala çatmış bir mömin, qarşılaşdığı pisliklərə pisliklə qarşılıq vermək yerinə, onu ən gözəl bir surətdə, yaxşılıq və gözəlliklə tərk etmənin çox daha xeyirli olduğunu bildirən bu ilahi göstərişlərə itaət halında olur:
“Hər hansı bir pisliyin cəzası onun özü kimi bir pislikdir. Bununla belə hər kəs (pislik edəni) bağışlasa və (onunla) barışsa, onun mükafatı Allaha aiddir. Həqiqətən, O, zalımları sevməz!”(əş-Şura, 40)
“Yaxşılıqla pislik eyni ola bilməz! (Ey mömin kimsə!) Sən (pisliyi) yaxşılıqla dəf et! (Qəzəbə səbrlə, cəhalətə elmlə, xəsisliyə comərdliklə, cəzaya bağışlanmaqla cavab ver!) Belə olduqda aranızda düşmənçilik olan şəxsi, sanki yaxın bir dost görərsən!”(Fussilət, 34)
Yenə qeybət və bənzəri bütün pisliklərə qarşı kamil bir möminin necə davranması lazım olduğunu, bu hədisi-şərif nə gözəl xülasə edir:
“Sizə yaxşılıq edənlərə qarşı yaxşılıq etmək, pislik edənlərə da pislik etmək üstünlük deyil. Əsl üstünlük, sizə pislik edənlərə qarşı eyni şəkildə cavab verməyib onlara yaxşılıq edə bilməkdir. “(Ət-Tirmizi, Birr, 63)
Pisliyə yaxşılıqla qarşılıq vermənin mənasını da doğru anlamaq lazımdır. Necə ki Peyğəmbər Əfəndimiz səllallahu aleyhi və səlləm- bir gün:
“-Din Qardaşın zalım də olsa məzlum da olsa, ona kömək et!” Buyurmuşdu. Bir səhabə:
“Ya Rəsulallah! Qardaşım mazlumsa ona kömək edim. Amma Zalımdırsa ona necə kömək edim? “Dedi. Əfəndimiz səllallahu aleyhi və səlləm-:
“-Onu Zülmdən uzaqlaşdırar, zülmünə mane olarsan. Şübhəsiz ki, bu, ona kömək etməkdir. “Buyurdu. (Buxari, Mezalim 4, ikrah 6; Tirmizi, Fiten, 68)
Bu səbəbdən bir yerdə qeybət edildiyinə şahid olan bir mömin, münasib bir dillə lazımlı xəbərdarlıq etməli, əgər imtina etməzlər isə o günaha ortaq olmamaq üçün oradan uzaqlaşmalıdır.
Haqq dostlarından Abdullah Dəhləvi həzrətləri, getdiyi məclislərdə lüzumsuz sözlər sərf edilməsinə icazə verməzdi. Biri qeybət etsə dərhal ona mane olar və:
“-O Söylədiyin sözə mən daha layiqəm!” Deyərdi.
Oruclu olduğu bir gün, yanında sultanı pislədilər. O isə:
“-Əfsuslar olsun ki, Orucumuz pozuldu!” Buyurdu.
Bir tələbəsi:
“Əfəndim, Siz qeybət etmədiniz ki!” Dediyində isə:
“Bəli, biz qeybət etmədik, amma dinlədik. Qeybət, söyləyən də dinləyən də eynidir. “Buyurdu.
Pisliyi yaxşılıqla aradan qaldırmaq, “saleh və ixlaslı” qulların, yəni həm özü istiqamət üzrə olan, həm də başqalarının da islah olması üçün səy göstərən kamil möminlərin sənətidir. Necə ki, Haqq dostlarından Həsən Bəsri Həzrətləri, özünün qeybətini edən birisinə hirslənmək yerinə, ona hədiyyə göndərərək təşəkkür edərdi.
İmam Şarani -rəhmətullahi əleyh- deyir ki:
“Mən mütləq birinin qeybətini edəcək olsam, əvvəl anamın-atamın qeybətini edərdim. Çünki qeybət edən insan, əvvəla öz savablarını, qeybətini etdiyi adama bağışlamış, verəcək savabı qalmamışsa da onun günahlarını öz üzərinə götürmüş olur. “
Peyğəmbər Əfəndimiz səllallahu aleyhi və səlləm- də, saleh şəxslərin gözəl əxlaqına dair bir mənalı bir misalı belə xəbər vermişdir:
Bir gün əshabına:
“-Sizdən Biri, Əbu Damdam kimi olmaqdan acizdirmi?” Deyə sual edən Allah Rəsuluna oradakı səhabələr:
“Əbu Damdam kimdir?” Deyə soruşdular.
Rəsuli-i Əkrəm -səllallahu əleyhi və səlləm- əfəndimiz belə buyurdu:
“-O, sizdən Əvvəlki qövmlərdən birinə mənsub idi. ;
«-Məni Təhqir edən və dil uzadaraq qeybətimi edən kəslərə haqqımı halal edirəm.» Deyərdi. “(Əbu Davud, Ədəb, 36/4887)
Allahın qullarını bağışlayaraq ilahi əfvə layiq ola bilmək, nə qədər möhtəşəm bir davranışdır. Yaradandan ötəri yaradılanlara şəfqət nə müstəsna bir misaldır. Əziyyətlərinə məruz qaldığı kəslərin hesab günündə özü səbəbiylə çətin vəziyyətə düşməmələri üçün onlara mərhəmət edərək ilahi rəhməti ümid etmək nə gözəl bir əməldir.
Mənbə:islamveihsan.com