calal calalov 
Balacadan böyüyə bütün uşaqlar əllərində telefon, evlərində kompyuter, bir oyun dünyası içində yaşayırlar. Bəs nəyə görə uşaqlar həqiqi həyatdansa virtual aləmə üstünlük verirlər? Uşaqların hamısımı oyun mübtəlasıdır? Kompyuteri qadağan etmək problemi həll edərmi? Bu gün yuxarıdakı suallara cavab tapmağa çalışacağıq.Artıq həyatımız ağıllı telefonlar və kompyuterlərlə əhatə olunub. Bir çox orta məktəblərdə planşetlə, kompyuterlərlə təhsil sisteminə keçilib. Artıq demək olar ki, bütün uşaqlarda cib telefonu var.
Əlbəttə bunun yaxşı tərəfləri də var. Məsələn, uşaqlar bəzi informasiyaları daha tez əldə edə bilirlər, texnologiyadan başları çıxır və sair.
Ancaq pis tərəfi də ondan ibarətdir ki, uşaqlar kompyuter asıllığına mübtalə olurlar. Demək olar ki, hər bir valideyn övladının telefon və kompüterdən əl çəkmədiyindən, buna görə dərslərinə ciddi vaxt ayırmadıqlarından şikayətlənir.
Araşdırmalar göstərib ki, pis vərdişlərdəki asılılıqlarda olduğu kimi, oyun mübtəlaları da adətən qapalı, utanğac, heç kəslə ünsiyyət qurmağı sevməyən uşaqlar olur. Bu gün asılılıq yaşı 6 yaşa qədər enib, əsas risq qrupu isə 10-17 yaş arası uşaqlardır.
Xüsusilə sosial münasibətləri zəif və duyğusal, insanlarla ünsiyyət qurmaqda çətinlik çəkən, normal həyyatdan istədiyi qarşılığı görməyən və ya rəddedilməkdən qorxan uşaqlar, həqiqi həyatda bacarmadığı üstünlüyü, kompüter oyunlarında qazanmaq istəyir.
Oyun dünyası niyə bu qədər cəlb edici olur?
Asılığın səbəbini başa düşmək üçün ilk əvvəl uşaqların bu oyunu oynama səbəblərini araşdırmaq lazımdır. Kompyuter oyunlarındakı rəngli təqdimat, aksiyon oyun dünyasını həqiqi həyatdan daha həyəcanlı edir. Uşaqlar kitab oxuyarkən olduğu kimi xarakterləri özü xəyal etmir, hər şey onlara hazır şəkildə verilir. Bundan əlavə, oyunları və xarakterləri uşaqlar özləri idarə edə bilir və hər bir qələbələrin sonu da mükafatla bitir. Məsələn, bir səviyyəni uğurla bitirən oyunçuya yeni xüsusiyyətlər verilir. Bu, virtual aləmi daha da həyəcanlı edərək, həqiqi həyatı sadə və maraqsız göstərir.
Uşaqların kompüter asılığına mübtəla olduğunu necə anlayaq?
Bir uşağın asılı olub-olmadığını anlamaq üçün neçə saat oyun oynadıqlarına deyil, oyundan əlavə nələr etdiyinə baxmaq gərəkdir.
FaktXeber.com-un araşdırmalarına görə, mütəxəssislər oyundan asılı hala gəlmiş uşaqların xüsusiyyətini bu cür sıralayırlar: Daim oyunları düşünür, bütün günü gedişləri fikirləşir, telefonla və ya kompyuterlə daha az təmasda olanda depresiyaya düşür, ailəsinə yalan danışır, dərslərindən geriləyir, oyunu problemlərdən uzaqlaşmaq üçün istifadə edir.
Oyun oynamasına rəğmən məktəb həyatının vacibatlarını yerinə yetirən, normal ailə əlaqələri və yaxşı bir sosial yaşamı olan uşaqlar asılı kimi qiymətləndirilməməlidir.
Asılığını hansı fəsadları var?
Özünü virtual dünyada ifadə edən və günlərinin böyük qismini oyun oynayaraq keçirən uşaqlar, bədən dilini oxuma, səs tonundan bir şəxsin niyyətini anlama və göz təması kimi sosial bacarıqlardan məhrum olurlar. Onlar təklikdən narahat olmur, reaksiyaları azalır, ünsiyyətcil olmurlar və uyğunlaşa bilmirlər. Yəni özlərini oyun dünyası ilə birləşdirən və daim online olan uşaqlar zamanla həqiqi həyatdan qopur və duyğusuzlaşırlar.
Belə uşaqların iştahı getdikcə zəifləyir, yuxu pozğunluğu yaranır, oynaqlarında ağrılar başlayır, aqressiv olur və nəhayət psixoloji gərginliklər yaşayırlar.
Kompyuteri əllərində almaq həll yolu deyil?
Uşaqlarınızı oyun asılılığından qurtarmaq üçün ailə fərdlərinin mənəvi olaraq var olması çox vacibdir. Məsələnin həlli üçün validyenlər oyun dünyasını anlamalı, uşaqların nə səbəbə bu yönə yönəldiyi təsbit etməlidir. Mütəxəssislərin fikrincə, belə halların qarşısını almaq üçün isə uşaqdan kompyuter, yaxud telefonu almaq çıxış yolu deyil.
Evinizə komyuter alarkən uşaqların nə etməsi lazım olduğunu bilməyəcəyini və boşluğa düşəcəyini əvvəlcədən görmək lazımdır. Bu texnikanın əvəzinə uşaqları idmana və ya digər bacarıq kurslarına yazdırmaq, onların sosial istedadlarının inkişafı üçün çalışmaq lazımdır. Ancaq uşaq həddindən artıq komyuter asılığına mübtəla olubsa, psixoloqa müraciət etmək vacibdir.
Mənbə:faktxeber