calal calalov 
Peyğəmbər Əfəndimiz (s.ə.v.) belə buyurur: “Ruzisinin çoxalmasını və ömrünün uzanmasını istəyən şəxs, qohum-əqrəbasını qoruyub müdafiə etsin!” (Buxari, Ədəb 12, Büyû` 13; Müslim, Birr 20, 21; Əbu Davud, Zəkat 45) İnsanın qohum və yaxınlarıyla əlaqəsini davam etdirməsi, onları qoruyub himayə etməsi, yəni onlarla əlaqəsini kəsməməsi, dinimizin çox əhəmiyyət verdiyi əsaslardan biridir. Çünki Uca Allah, qohumları bir-birlərinə varis etmiş, bəzi haqqlar və vəzifələrlə aralarındakı əlaqələri qüvvətləndirmişdir.
Qohum-əqrəba əlaqəsi, insanı maddi və mənəvi pisliklərdən mühafizə etdiyi kimi müxtəlif xeyr və saleh əməllərin törədilməsində də köməkçi olur. Peyğəmbərlər, təbliğlərinə qohumlarından başlamışlar. Onlar, qohumlarının dəstəyi ilə təbliğ vəzifələrinə davam etmişdirlər. Məsələn Şuayb -əleyhissalamın- azğın qövmü ona: “… Əgər qəbilən olmasaydı mütləq səni daşlayaraq öldürürdük …” (Hud, 91) deyə cavab vermişdilər. Bu səbəbdən müsəlman, dini və dünyəvi məsələlərdə yaxınlarına faydalı olmaq və xeyirli işlərdə onlardan istifadə edə bilmək üçün qohumluq əlaqələrini davam etdirməli və “sıla-i rəhm” vəzifəsinə heç bir zaman laqeyd yanaşmamalıdır. Uca Allah bu haqda belə buyurur: “… Qohumluq hüquqlarına riayətsizlikdən çəkinin. Şübhəsiz ki, Allah sizin üzərinizdə gözətçidir!. “(Ən-Nisa, 1) “… Anaya, ataya, qohuma … yaxşı davranın …” (ən-Nisa, 36) Uca Allah, “rəhm” deyə adlandırılan qohumluq bağına, Rəhman ismi-şərifindən törəyən bir ad vermiş və: “… Ona riayət edənə Mən də yaxşılıq və ehsan edərəm. Onu qoparanı da lütf və mərhəmətimdən məhrum buraxaram. “Buyurmuşdur. (Əbu Davud, Zəkat, 45/1694) Demək ki qohumlarla münasibətlər, Uca Allahın Rəhman sifətinin bir təcəllisi olaraq mərhəmət və şəfqət təməlləri üzərində bina edilməlidir. Bu hədisi-şərif bu barədə mühüm bir ölçü daşımaqdadır: “Qohumunun etdiyi yaxşılığa eynilə qarşılıq verən, onları qoruyub himayə etmiş sayılmaz. Qohum-əqrəbanı qoruyub müdafiə edən adam, özüylə əlaqəni kəsdikləri zaman belə, onlara yaxşılıq etməyə davam edəndir. “(Buxari, Ədəb, 15; Əbu Davud, Zəkat, 45; Tirmizi, Birr, 10) Bir səhabə, fəzilətli əməllərin nə olduğunu soruşduğunda, Rəsulullah -səllallahu əleyhi və səlləm-, Səninlə əlaqəni kəsən qohumlarıyla görüşməyə davam etmənin, qiymətli davranışlardan biri olduğunu bəyan etmişdir. (Əhməd, IV, 148, 158) Digər tərəfdən, sıla-i rəhmi yerinə yetirmək, birbaşa imanla əlaqəli bir hadisədir. Necə ki Rəsulullah -səllallahu əleyhi və səlləm-: “… Allaha və axirət gününə iman edən kimsə, qohumuna yaxşılıq etsin!” Buyurmuşdur. (Buxari, Ədəb, 85; Müslim, İman, 74, 75) Allah Təala, sıla-i rəhmdə olan qullarını belə mədhetməktədir: “O kəslər ki, Allahın qovuşdurulmasını əmr etdiyi şeyləri qovuşdurur (qohumluq və qardaşlıq əlaqələrini möhkəmlədir), Rəbbindən qorxur və pis haqq-hesabdan çəkinirlər..” (Ər-Rəd, 21) Allah Rəsulu -səllallahu əleyhi və səlləm də, əmisi Həzrəti Abbası mədhedərkən: “Bu Abbas bin Abdulmuttalib, Qureyşin ən comərdi və qohumluq bağlarına ən çox riayət edənidir.” Buyurmuşdur. (Əhməd, I, 185; Hakim, III, 371) Yenə Əfəndimiz (səv), yaxşılıq etməkdə izlənilməsi lazım olan sıranı belə bəyan etmişdir:”Xərcləməyə özündən başla. Artığını uşaqlarına sərf eylə. Ailəndən bir şey artarsa, bunu da yaxınlarına xərclə. Bunlardan artıq qalanı da sənə yaxın olan qonşulara ver! “(Bax. Nəsai, Zəkat 60, Büyu 84; Müslim, Zəkat 41)
Sıla-i rahimin bəzi çətinlikləri də ola bilər. Lakin ona vəd edilən mükafat, daha çox və daha böyükdür. Fəxri-i Kainat Əfəndimiz (səv), qohum-əqrəba ilə maraqlanmanın mükafatlarından bir qismini belə xəbər vermişdir:
“Ruzisinin çoxalmasını və ömrünün uzanmasını istəyən kimsə, qohumunu qoruyub gözətsin!” (Buxari, Ədəb 12, Büyû` 13; Müslim, Birr 20, 21; Əbu Davud, Zəkat 45) Bundan daha gözəli də, sıla-i rahimin insanı Allah Təalanın məhəbbətinə çatdırmasıdır. Bir qüdsi hədisdə Allah Təala belə buyurur.”…Qohum və dostlarıyla əlaqəsini kəsməyənlərə və Mənim üçün bir-birilərini ziyarət edənlərə Mənim də məhəbbətim haqq olmuşdur.” (Əhməd, V, 229) Bunun əksinə, qohumlarıyla əlaqəni kəsərək onlarla maraqlanmayan insanlar üçün də bir çox ilahi xəbərdarlıq və təhdidlər varid olmuşdur. Ayəti-kərimədə belə buyurulur: “Allahla əhd bağladıqdan sonra onu pozan, Allahın qovuşdurulmasını əmr etdiyi şeyləri kəsən və yer üzündə fitnə-fəsad törədənlərə gəlincə, onlar üçün lənət və pis yurd vardır “(ər-Rəd, 25)
Əgər (haqdan)üz çevirsəniz, ola bilsin ki, yer üzündə fitnə-fəsad törədəsiniz və qohumluq əlaqələrini kəsəsiniz. Onlar Allahın lənətlədiyi, qulaqlarını kar və gözlərini kor etdiyi kimsələrdir.”(Məhəmməd, 22-23)
Yenə bu mövzuda Rəsulullah -səllallahu əleyhi və səlləm- belə buyurmuşdur:
“Axirətdə cəzasını ayrıca verməklə bərabər, dünyada Allah Təalanın cəzalandırmasını ən çox haqq edən günahlar, zülm və qohumra laqeydsizlik etməkdir.” (Əbu Davud, Ədəb, 43; Tirmizi, Qiyamə, 57; İbni Macə, Zühd, 23 “Yer üzündə bir müsəlman, Allahdan bir şey istəsə, günah olan bir şeyi istəmədiyi və ya qohumu ilə əlaqəsini kəsməyi arzu etmədiyi müddətcə Allah onun diləyini mütləq yerinə yetirər və ya ona verəcəyi şey qədər bir pisliyi ondan uzaqlaşdırar.” (Tirmizi, Dəavat, 115/3573; Əhməd, III, 18)
“Qohum-əqrəbasıyla əlaqəsini kəsən kimsə Cənnətə girə bilməz.” (Buxari, Ədəb, 11; Müslim, Birr, 18, 19)
Bu ayə və hədislər, sıla-i rahimin əhəmiyyətini ortaya qoymaqdadır. Hətta bu xüsus o qədər mühümdür ki, qohumlar müsəlman olmasalar belə, onlarla aramızda müəyyən bir hüquq mövcuddur. Necə ki, ayəti kərimədə müsəlman olmayan ana-ataya dahi yaxşılıq edilməsi və dünyada onlarla yaxşı rəftar edilməsi əmr edilməkdədir.
Mənbə:islamveihsan.com