calal calalov 
Kəbə ətrafında təvaf, tövhid fikirini təmsil etməkdədir. Bu hərəkətin ictimai həyata aid olan mənası, birlikdən ayrılmamaq və bu birliyi qorumağa çalışmaqdır. Fərdi həyata aid mənası isə daha dərin həqiqətləri ehtiva etməkdədir. Çünki göylər yeddi qatdır, insandakı nəfs də yeddi dənədir. Hər dönüşdə bir mərhələ, bir mənzil aşılaraq yeddi qat göylərin üstünə çıxmaq, maddi aləmin üstünə yüksəlmək deməkdir. Ayrıca iç dünyamızda yeddi pilləli olan nəfsin ən aşağı pilləsindən ən üst pilləsinə yüksəlməsidir. Yəni nəfsi əmmarədən nəfsi mutmainnəyə çıxaraq, heyvani həyatdan xilas olub, ruhânî həyata qovuşmaq deməkdir.
Kəbəni təvaf, kainat nizamından alınmış bir ibadətdir. Səyyaralar günəş, elektronlar atom, pərvanələr şam ətrafında dönər; belə bir mərkəz ətrafında dönmək ona eşqlə bağlılıq anlamına gəlir.
Qur`ani Kərimdə Cənab-ı Haqq:
“Yeddi göy, yer və bunlarda olan hər şey O`nu təsbeh edər. O`nu tərif ilə təsbeh etməyən heç bir şey yoxdur. Nə var ki siz onların təsbehinin fərqində deyilsiniz…” buyurmaqdadır. (İsra, 44)
Təbiət elmlərindəki inkişaf bu ayənin şərhinə köməkçi olmuşdur. Necə ki, əvvəllər cansız və hərəkətsiz olduğu sanılan varlıqlar da daxil olmaq üzrə bütün əşya atomlardan meydana gəlmişdir. Məhz Atom nüvələrinin ətrafındakı elektronlar, davamlı və müntəzəm bir şəkildə atomun ətrafında dönməkdədirlər ki, bu vəziyyət Qur`ani Kərim tərəfindən Allah`ı təsbeh olaraq ifadə edilmişdir. Bu baxımdan, İslamın simvolu olan Kəbə ətrafında dönmək də; dinə könül vermək, onun ətrafında pərvanə kəsilmək və Allaha bütün qəlbiylə bağlanmaqdır.
İbadət; qulun, Allahı Təalaya qarşı təkbir, həmd, şükr kimi vəzifələrini O`nun əmr etdiyi tərzdə yerinə yetirməsidir. Bu səbəblə hər varlığın Allahın verdiyi vəzifəni yerinə yetirməsinə onların ibadətləri, təsbehləri deyilə bilər.
Təvafı Anlamaq: Təvaf, lüğətdə bir şeyin ətrafında dönmək və dolanmaq deməkdir. Kainatda maddənin ən kiçik quruluşu olan atomdan, ən böyük qalaktikalara çatana qədər hər şey təvaf halındadır. Atomda elektronlar bir ürək mesabesindeki nüvə ətrafında baş döndürücü bir sürətlə dönərkən, qalaktikalarda mailyarlarca ulduz sistemləriylə qalaktikanın mərkəzi ətrafında ağla sığmaz bir sürətlə dönməkdədirlər. Sanki hamısı özlərini var edən və yaradan Yaradıcıya ibadət etməkdədirlər. Qur`anda ifadə edildiyi kimi, hər biri bir orbitdə seyr etməkdə, axıb getməkdədir. (Yasin, 40)
Kəbənin ətrafında təvaf edən on minlərlə müsəlmanın meydana gətirdiyi tablo, bir qalaktikanın, milyardlarla ulduzuyla fırlanmasını xatırladan bir mənzərə kimidir. Bu baxımdan tavaftaki mənəvi həzzi tam mənasıyla əldə edə bilmək üçün özünü orbitə buraxmaq lazımdır. Onsuz da Kəbənin cazibə sahəsində orbitə girə bilən, bu mənəvi axışa özünü buraxar və möminlər dənizindən bir damla ola bilmənin zövqünə qovuşar. Kəbə ətrafında dönərək həyata keçirilən təvaf, kainatın və yaradılışın xülasəsi, təslimiyyətin və ilahi təqdirə boyun əymənin simvolu sayılır.
Kişilərin təvafın ilk üç turunda daha heybətli yerimələrinə Rəməl, tavafta ehramlı ikən sağ çiyinlərini açıq saxlamalarına Iztıba adı verilir.
Burada edilən üç davranışın tarixi mənası, rəqiblərə qarşı güc və gövdə nümayişi idi. Məkkəli müsəlmanlar, Mədinəyə hicrət edincə, oranın havası onlara mənfi təsir göstərmiş və bir az zəif düşmüşlər. Aradan yeddi il keçdikdən sonra üç günlüyünə gəldikləri ümrə ziyarətində Məkkəlilər tərəfindən bu halları dilə gətirilincə Hz. Peyğəmbər Aleyhissalatu Vəssalam, səhabələrinə, o müşriklərə qarşı güclü görünmələrini, onların oturduğu tərəfə dolandıqlarında daha ehtişamlı və güclü görünmələrini əmr etmiş və onlar da bunu etmişdi.
Şübhəsiz ki, o gün üçün onların bu hərəkəti güclü olduqlarını ifadə etməyə kifayət etməkdəydi. Bəs bu gün hacılar özlərinin, Müsəlmanların güclü olduğunu necə göstərə biləcəklər? Maddi güc, mənəvi güc, əhval ruhiyyəsinin gücü … Nələri, harada, necə itirdik və necə qazanacağıq? Heç şübhəsiz həcc edərkən bunu da düşünməliyik.
İbni Abbâsa görə başlanğıcda təvaf əsnasında sırf Qureyşlilərə qarşı nümayiş məqsədiylə edilən Rəməl (heybətli gediş) Hz. Peyğəmbər sallalahu aleyhi və sələm`in Vəda Həcc’ində təvafın ilk üç mərhələsində etməsiylə sünnə olmuşdur. Yenə Hz. Ömər (ra), Həcəri Əsvadla əlaqədar sözünün davamında:
“Biz niyə hələ bu rəmələ davam edirik ki? Çünki vaxtilə biz, bu rəməl ilə (bizim zəif düşdüyümüzü söyləyən) müşriklərə qarşı (güclü) görünmək istərdik. Halbuki Uca Allah onları həlak etmişdir. “ (Buxari, Həcc, 57)
O, müşriklərin həlakiylə bu gərkçənin aradan qalxdığını düşünməsinə baxmayaraq, Hz. Peyğəmbər (s.ə.s.)’in etmiş olduğu bir tətbiqi tərk etmək istəməmiş və eynilə tabe olmuşdur. Bəlkə də düşmən qarşısında hər dövrdə necə güclü olmaları lazım olduğunu Müsəlmanların heç bir zaman unutmaması üçün davam etmişdir.
Təvaf Kəbə sola alınaraq başlanır. Bunun da simvolik bir mənası vardır. Nəzərgahi ilahi olan insanın qəlbi, “Beytullah” yəni Allah’ın eviyle qarşı-qarşıya gəlir tavafta. Allah insanın şəklinə, qəlibinə, malına mülkünə deyil, qəlbinə baxar. Bu yönü ilə Kəbə ilə insan qəlbi arasında diqqət çəkici bir əlaqə vardır. Bu səbəblə tavafta insanın qəlbi Kəbə tərəfində yer alır. Bunda eyni zamanda təvaf nə qədər qəlbdən və könüldən edilməsi lazım olduğuna də bir işarə vardır.
Kəbənin ətrafında mömin olmanın zövqü yaşanar. Allah’a yaxın olmanın daddırdığı bu zövqü bir başqa yerdə bu qədər canlı və bu qədər coşğulu bir şəkildə yaşamaq çox çətindir. Bu müqəddəs məkanda şahid olunan yaxınlaşma duyğusu, hacıya öz evində olduğu hissini verər. Burada hacı özünü sılaya ( (Qovuşma həsrəti, bir müddət ayrı qaldığı bir yer və ya yaxınlarına qovuşma.) qovuşmuş kimi hiss edər. Çünki Kəbənin üzü özünə elə tanış, qoxusu elə bildik, istiliyi elə əhatə edici gəlir ki mömin üçün, başqa heç bir sevgi bu cür cazibədar ola bilməz.
Eynilə namaz qılarkən olduğu kimi, Kəbənin ətrafında təvaf edən inanlar arasında heç bir ayrı-seçkilik yoxdur. Burada möminlər bərabərləşir. İnsanı digərlərindən ayıran heç bir işarə və ya əlamət yoxdur artıq. Orada tövhidin simvolu olan birlik vardır. Burada möminlər dənizində itmək və birlikdə ərimək lazımdır.
Birisinin ətrafında dönmək, sanki onun ətrafında pərvanə kəsilmək, simvolik olaraq qəlbdən bağlılığı və onun üçün hər şeyini fəda edə biləcəyini göstərən bir hərəkətdir. Bu baxımdan Beyti Atik’i təvaf, yalnız Uca Yaradıcıya yönəlmənin və yalnız onun hüzurunda əyilmənin və ondan başqasına ibadət etməmənin əməli bir göstəricisidir.
Tavafta hacı Allah’ın hüzurunda olduğunun şüuruyla Ona yaraşan bir təzim və hörmət, qorxu və ümid arası bir məhəbbət içərisində olmalıdır. Təvaf edərkən Hz. İbrahim (as) oğlu İsmayıl ilə, Allah’ın evini necə dönə-dönə inşa etdilərsə, hacı da eyni şəkildə dönə-dönə iman evini, könül evini yəni qəlbini inşa etməlidir. Kəbə Allah’ın evi qəlblər də onun nəzərgahıdır. Hacı orada davamlı Kəbəyə baxar, onu seyr edər, onun ucalığını tamaşa edər, Allah da daim qulun qəlbini güdər, onu nəzərə alar. Hz. Peyğəmbər (s.ə.s.) ‘in vəciz (qısa və təsirli) bir şəkildə ifadə etdikləri kimi
“Allah sizin şəklinizə, şəmailinizə və mallarınıza baxmaz. Əksinə qəlblərinizə və əməllərinizə baxar. “(Müslim, 1,33)
Bu dünyada da belədir, axirətdə də. Necə ki şairin Şuəra 88. ayəsi əsas alaraq söylədiyi kimi, heç bir şeyin fayda verməyəcəyi qiyamət günündə uca Allah qızıl və gümüş deyil, təslim olmuş bir qəlb istəməkdədir.
“Sanma ey hacı səndən zər u sim i istərlər.
“Yəvm lə yənfu “də qəlbi səlim istərlər.”
Necə ki mədəniyyətimizdə sufilər Kəbə ilə əlaqəli Qur’an’da və hədislərdə keçən bütün sifətləri insanın qəlbi üçün istifadə etmişlər, və ona beytullah demişlər. Yaxud “Beytü’l-Haram” demişlər və bunu da insanın qəlbi üçün istifadə etmişlər. Çünki könül Allah’ın evidir və sevgilidən başqasının oraya girməsi haramdır demişlər. Necə ki, Allah Rəsulunun Kəbəni təvaf edərkən söylədiyi bu hədis bunu təsdiq edir:
“(Ey Kəbə!) Nə qədər xoşsan, qoxun nə qədərdə gözəl! Şanın hörmətin nə qədər də uca! Amma canım əlində olan Allah’a and içərəm ki, Allah nəzdində malı ilə canı ilə möminin hörməti, toxunulmazlığı, sənin hörmətindən daha böyükdür. “(Ibni Macə, Fitən 2)
mənbə:suallarlaislam.com