Müşfiq Xəlilov Sual: Döyüşdə həyatını itirən hər kəsə şəhid gözüylə baxa bilərik?
Cavab: Müsəlmanları, düşmənlərinə üstün edən ən mühüm əsaslardan biri “ölsəm şəhidim, qalsam qazi…” inancıdır. Bu vəziyyət, ayədə “iki gözəldən biri” şəklində ifadə edilmişdir. (Tövbə Surəsi, 52) Yəni, mömin üçün döyüşdə iki gözəl nəticədən biri vardır: Ya qalib gələcək, ya şəhid olacaq. (1)
Xalid b. Velidin İran komandirinə söylədiyi bu sözlər, şəhidlik anlayışının müsəlmanlara nələr qazandırdığını göstərən gözəl bir misaldır: “Sizin, həyat və şərabı sevdiyiniz qədər, ölümü sevən bir orduyla sizə gəldim.” (2)
Şəhid, Allah yolunda həyatını verən adamdır. Rəsulullaha soruşarlar: “Ya Rəsulullah, adam var qəhrəmanlıq üçün döyüşür. Adam var bir hamiyyet üçün döyüşür. Adam var riya üçün döyüşür. Bunların hansı Allah yolundadır ? Rəsulullah bu cavabı verər: Kim ilayı kelimetullah ( Allahın adını ucaltmaq) üçün döyüşürsə, o Allah yolundadır.” (3)
İslamiyyətdə niyyətin böyük bir yeri vardır. “Əməllər, niyyətlərə görədir.” (4) “Adamın niyyəti, əməlindən xeyirlidir.” (5) Uhud Döyüşündə yaşanan Kuzman hadisəsi, buna ibrətli bir misaldır. Belə ki: Kuzman, cəsur biridir. Döyüşdə çox faydalılıq göstərər. Rəsulullah, daha əvvəldən onun cəhənnəm əhli olduğunu söyləmişdir. Kuzman, ağır yaralı bir halda ikən, biri deyər: “Vallah, bu gün böyük cəsarət göstərdin. Müjdələr olsun sənə.” Kuzman deyər: “Nə müjdəsi? Mən ancaq qövmümün şərəfi üçün döyüşdüm. Yoxsa döyüşməzdim” Daha sonra, yarası şiddətlənincə, ağrıya dözə bilməz, özünü öldürər. (6) Peyğəmbər ordusunda öldüyü halda, Kuzman kimi şahidliyi əldə etməyənlər olduğu kimi, evində öldüyü halda şəhid sayılanlar vardır. Hz. Peyğəmbər belə bildirər: “Kim səmimi bir şəkildə şəhidliyi istəsə, yatağında ölsə belə Allah onu şəhidlər mənzilinə çatdırar.” (7) Hz. Peyğəmbər (s.ə.s.), döyüşdə şəhid olanların xaricində, doğumdan ötəri vəfat edən qadının, boğularaq, yanaraq ölən möminlərin də şəhid sayıldığına diqqət çəkmişdir. (8)
Allah yolunda cihad edərək ölənlərə şəhid və şüheda deyilməsi barəsində bəzi şərhlər vardır: 1-Cənnətə gedəcək olan kəslər, qəbir həyatında ikən cənnəti müşahidə edə bilməzkən, şəhidlər müşahidə edər. Onlara, bundan ötəri “şəhid” deyilmişdir. 2- Allah və Mələklər, onların əhli Cənnət olduğuna şahidlik edər. 3- Qiyamət günü, peyğəmbərlər və sıddıklarla birlikdə onlar da şahidlik edərlər. Bu nöqtədən onlara “şəhid” deyilmişdir. (9) Şüheda həyatı, ruhani bir həyat, daha doğrusu həqiqi bir həyatdır. (10) “Şəhid özünü həyatda bilər.” (11) Ölümün ağrısını hiss etmədən, özünü daha gözəl bir aləmdə tapar. Hz. Peyğəmbər (s.ə.s.), Uhudda həyatını itirən 70 şəhidlə əlaqədar olaraq bunu bildirmişdir: Qardaşlarınız Uhudda şəhid olunca, Allah onların ruhlarını yaşıl quşların cevfine qoydu. Cənnətin çaylarından içər, meyvələrindən yeyərlər. Ərşin kölgəsində asılı altından şamlarda yerləşərlər. Yemək, içki və istirahətlərinin gözəlliyini görüncə “kaş ki, deyərlər Cənnətdə həyatda olub, ruzi verildirildiyimizi biri dünyadakı qardaşlarımıza xəbər versə. Ta ki, cihaddan geri qalmasınlar, döyüş əsnasında qaçmasınlar”. Cənabı Haqq, “sizin bu halınızı onlara çatdıracağam” deyər və bu ayələrlə bildirər. (12) “Allah yolunda öldürülənləri əsla ölü sanmayın. Əksinə onlar diridirlər, Allahın lütfündən özlərinə verdikləri ilə sevincli bir halda, Rəbləri qatında ruzi verilərlər. Arxalarından gələcək olanlara bunu müjdələmək istəyərlər: Onlara heç bir qorxu yoxdur və onlar kədərlənməzlər. Allahdan bir neməti və lütfü və Allahın möminlərin əcrini məhv etməyəcəyini müjdələmək istəyərlər” (Ali İmran Surəsi, 169-171)
Şüheda, mücahidlər arasından seçilmiş kəslərdir. Cənabı Haqq, onları seçər və kurbiyetine məzhər edər. (13) Cənabı Haqq, Uhuddakı məğlubiyyətin hikmətlərindən bəhs edərkən, bunu da nəzərə verər: “Allah sizdən şəhidlər istər.” (Ali İmran, 140) Uhudun şəhidlərindən biri, Hz. Ənəsin əmisi Ənəs b. Nadrdır. “Rəsulullahın ilk döyüşü olan Bədirdə ola bilmədim. Amma, Vallah, Rəsulullah ilə birgə bir döyüşü Allah mənə göstərsə, necə döyüşəcəyəmi görəcəksiniz” deməkdədir. Uhud Döyüşündə, qarşı tərəf “Məhəmməd öldürüldü” deyə qışqırıq qoparınca möminlər pərişan olarlar. Ənəs b. Nadr, əllərindən silahı buraxmış bir birliyə uğrayar. “Niyə oturursunuz” deyə soruşar. Deyərlər: Rəsulullah öldürülmüş!” Ənəs b. Nadr, onlara deyər: “O ölmüşsə, onun olmadığı bir həyatı nə edəcəksiniz? Rəsulullah hansı yolda ölmüşsə, siz də o yolda ölün!” Sonra düşmənə qarşı çıxar, həyatını itirər. Döyüş sonrası, bədənində səksən ox, mizraq yarası sayılar. (14) Bu ayə, Ənəs b. Nadr kimiləri mədh etməkdədir: “Möminlərdən elə ər kəslər var ki, Allaha verdikləri sözdə sadiq oldular. Kimi əhdini yerinə yetirdi, kimi də gözləyir. Sözlərindən dönmədilər.” (Əhzab Surəsi, 23) Hərçənd, döyüşə qatılmaqda birinci hədəf, şəhid olmaq deyil, haqqı ucaltmaq, dini əziz etməkdir. (15) Amma, bu hədəfə gedərkən, şahidlik rütbəsini də əldə etmək böyük bir nailiyyətdir. Bundan ötəri bəzi şəxslər bu duaya demişlərdir: “Allahım, bizi dünyadan ancaq şəhid olaraq və imanla çıxar.”
Qaynaqlar: 1-İbnu Kəsr, IV, 102; Nesefi, II, 130 2-Abdü rabbih, s., 387 3-İbnu Macə, Cihad, 13; Tirmizi, Fedailü’l-Cihad, 16 4-Buhari, Bed’ül-Vahy, I; Tirmizi, Fedailu’l-Cihad, 16; İbnu Macə, Zühd, 26 5-Acluni, II, 324 6-İbnu Hişam, III, 93-94; Ayrıca baxın. Buxari, Cihad, 77 7-İbnu Macə, Cihad, 15; Tirmizi, Fedailul-Cihad, 19 8-İbnu Macə, Cihad, 17 9-Razi, IX, 17 10-Yazır, I, 547 11-Nursi, Xütbəs(n)i Şamıya, s., 122 12-Ebu Davud, Cihad, 25 13-Kutub, I, 481 14-İbnu Hişam, III, 88; Tirmizi, Təfsir, 33/2 15-Beydavi, I, 224